Uitstrijkjes voor preventief onderzoek in de strijd tegen baarmoederhalskanker. Als je tussen de dertig en zestig jaar bent, krijg je elke vijf jaar een oproep van het RIVM om een uitstrijkje te laten maken.
In België geeft het Vlaams Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker vrouwen van 25 tot en met 64 jaar de kans om elke drie jaar een uitstrijkje te laten nemen. Het onderzoek van het uitstrijkje is meestal gratis. Je betaalt alleen de consultatie bij je huisarts of gynaecoloog.
Meedoen aan dit onderzoek is niet verplicht. Het is echter verstandig om wel mee te doen.
Transgenders
Transmannen en transvrouwen die op basis van lichamelijke kenmerken en leeftijd in aanmerking komen voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, kunnen hieraan (blijven) deelnemen.
Kleinere kans op baarmoederhalskanker
Aan baarmoederhalskanker gaan enkele stadia vooraf. Het gaat om afwijkende cellen die nog geen kanker zijn. De behandeling van die voorstadia voorkomt het ontstaan van kanker.
De voorstadia zijn niet dodelijk. Maar als de aandoening pas in een zeer laat stadium wordt ontdekt, is de kans op overleven kleiner dan één op vijf.
Als je een uitstrijkje laat maken, heb je dus een kleinere kans om baarmoederhalskanker te krijgen en / of daaraan te overlijden.
Baarmoederhalskanker treft vooral jonge vrouwen
De meeste soorten kanker krijg je als je ouder bent. Maar baarmoederhalskanker komt vooral voor bij jonge vrouwen tussen de 35 en 45 jaar. Ook verloopt de ontwikkeling sneller bij jongere vrouwen dan bij oudere vrouwen.
Baarmoederhalskanker is wereldwijd de derde meest voorkomende kanker. In Nederland en België komt het dankzij vroegtijdige opsporing veel minder voor. Laat daarom dus regelmatig een uitstrijkje maken.
HPV-vaccinatie
Humaan papillomavirus (HPV) is een virus dat wordt overgedragen door seksueel contact. Het veroorzaakt kanker en genitale wratten. Meisjes krijgen tegenwoordig een vaccinatie tegen baarmoederhalskanker.
Je hebt mét een vaccinatie 75% minder kans om baarmoederhalskanker te krijgen dan zónder vaccinatie. Dat is fors minder, maar niet helemaal nul.
Je kan dus nog steeds baarmoederhalskanker krijgen. Vrouwen moeten daarom ook na HPV-vaccinatie op latere leeftijd regelmatig een uitstrijkje laten maken. Zo weet je zeker dat je geen baarmoederhalskanker hebt.
Hoe wordt een uitstrijkje van baarmoederhals gemaakt?
Voor het maken van een uitstrijkje maak je een afspraak met je huisarts. Plan de afspraak op een dag dat je niet menstrueert.
Een uitstrijkje neemt men af tijdens een inwendig onderzoek. Je kunt je daarop voorbereiden. Zowel de huisarts als de doktersassistent(e) kunnen een uitstrijkje afnemen. De afspraak duurt in totaal ongeveer 10 minuten.
Tijdens het onderzoek is je onderlichaam bloot. Je ligt op een gynaecologische stoel met been- of voetsteunen
Na het inbrengen wordt het speculum geopend. De arts kan nu je baarmoedermond bekijken. Als je dat vraagt is het vaak mogelijk om zelf met een spiegeltje mee te kijken.
De celafname
Daarna brengt de arts via de eendenbek een klein borsteltje in de vagina. Met het borsteltje worden wat cellen van de baarmoederhals afgehaald en verzameld.
Na afloop wordt het speculum weer dicht gedaan en voorzichtig uit je vagina gehaald.
De arts stuurt het afgenomen celmateriaal op voor verder onderzoek. Het laboratorium onderzoekt het uitstrijkje. Binnen 4 weken krijg je een brief thuis met de uitslag.
Uitstrijkje tijdens je menstruatie
Als je menstrueert kun je geen uitstrijkje laat maken. Het menstruatiebloed beïnvloedt de test. Verzet je afspraak dus als je (plotseling) ongesteld bent.
Als je zwanger bent
Ook kan er geen uitstrijkje gemaakt worden als je zwanger bent. Je kunt het uitstrijkje dan het beste minstens een half jaar na de bevalling laten maken.
Spiraaltje
Bij vrouwen die een spiraaltje hebben kan het uitstrijkje gewoon gemaakt worden.
Lager risico op baarmoederhalskanker
Vrouwen die een spiraaltje als anticonceptiemethode gebruiken, lopen mogelijk een lager risico op baarmoederhalskanker. Ook als je een spiraal gebruikt is het belangrijk om toch regelmatig een uitstrijkje te laten maken.
Na Colpocleisis
Bij vrouwen die een colpocleisis hebben gehad kan geen uitstrijkje meer worden gemaakt. Een colpocleisis is een operatie tegen vaginale verzakking. De operatie sluit de vagina deels af.
Zelfafname van vaginaal materiaal
Vind je het onderzoek te eng? Of kun je om een andere reden niet naar de huisarts. Dan kun je een zelftest aanvragen. Je neemt dan zelf vaginaal slijm af, dat je opstuurt voor verder onderzoek.
Wat wordt er onderzocht?
Als eerste onderzoekt men het celmateriaal op aanwezigheid van het humane papilloma virus (HPV). Treft men het virus aan dan wordt hetzelfde uitstrijkje direct beoordeeld op afwijkende cellen.
Soms vindt men in het uitstrijkje wel HPV zonder dat er afwijkende cellen zijn. In dat geval krijg je voor de zekerheid 6 maanden later een controle-uitstrijkje bij de huisarts.
Als er in een uitstrijkje zowel HPV als afwijkende cellen worden aangetroffen krijg je een doorverwijzing naar de gynaecoloog voor vervolgonderzoek.